Ankyropetalum fenzl (Caryophyllaceae) Cinsine Ait Türlerin Türkiye’deki Yayılışı ve Habitat Özellikleri

Özet
Ankyropetalum, Türkiye’de; A. arsusianum Kotschy ex Boiss., A. reuteri Boiss. & Hausskn. ve A. gypsophiloides Fenzl olmak üzere üç türle temsil edilen bir cinstir. Cinsin üyeleri esas itibariyle Güneydoğu Anadolu, kısmen de bu bölgeye sınır olan Akdeniz bölgemizde yayılış göstermektedirler. İlgili taksonlar step vejetasyonu içerisinde genellikle volkanik ve konglomera kayaları üzerinde ve erozyonlu yamaçlarda yayılırlar. A. arsusianum, Türkiye(Osmaniye ve Hatay) ve Suriye’nin Türkiye’ye yakın kesimlerinde yayılış göstermektedir. “Türkiye Florası” adlı eserde “endemik ve tip toplamadan(Hatay) bilindiği” kaydedilmiştir. Kurakçıl ve kazmofitik karakterli, Türkiye’de ve Dünya’da nadir yayılışlı endemik olmayan bir tür olduğu anlaşılmıştır. Adana ilimizin Osmaniye’ye yakın olan kesimlerinde de yetişebileceği sanılmaktadır. Rakıma, yöne ve habitata karşı hassastır. Ana kayanın(hematid) yüzeye çıktığı ve toprak katmanının olmadığı kayalık alanlarda yetişir. Güneye bakan yamaçlarda nemden istifade ederek gelişimini sürdürmektedir.
Türkiye’ye özgü, endemik bir tür olan A. reuteri; volkanik kayalar üzerinde toprak katmanının olmadığı veya çok az olduğu alanlarda kuvvetli kök sistemi oluşturabilen nadir bir türdür. Kahramanmaraş, Osmaniye ve Adıyaman(Malatya’nın Adıyaman’a sınır olan küçük bir alanında) illerimizde yayılış göstermektedir. Türkiye Florası’nda tip toplamadan(Kahramanmaraş) bilindiği ve Antitoroslara endemik olduğu kaydedilmiştir. A. gypsophiloides ise yer yer kireç taşları bulunan volkanik ve konglomera kayalı alanlarda; Siirt, Batman, Mardin ve Şanlıurfa illerimizde yayılış göstermektedir. Tarım alanları ve nehir kenarlarında, bol güneş alan güney yamaçlarda yetişmektedir. Ekonomik açıdan daha değerli olması nedeniyle 1800’lü yıllardan bu yana toprakaltı aksamı ticari amaçlarla toplanmaktadır. Buna rağmen coğrafi yayılışı ve alandaki rezervi diğer türlerden daha fazladır. Bu durum A. gypsophiloides ’in coğrafi yayılış ve ekolojik açıdan cinsin diğer türlerine göre daha toleranslı olduğunu göstermektedir. Fitocoğrafi bakımdan A. gypsophiloides sadece İran-Turan bölgesinde görülürken; A. reuteri ve A. arsusianum İran-Turan ve Akdeniz elementlerinin kesişim bölgesinde yer almaktadır. İran-Turan ve Akdeniz elementlerinin kesişim bölgesinden İran-Turan bölgesine geçildiğinde populasyonu görülmemektedir. Dünya’da 4 türü kayıtlı olan cinsin gen merkezi Türkiye olup Güneydoğu Anadolu’nun Akdeniz bölgesi ile kesişme alanıdır(K.Maraş, Hatay, Adana, Osmaniye, Adıyaman). Türkiye’de yayılış gösteren türleri İran-Turan elementidirler. Cinsin Türkiye’deki üyeleri İran-Turan bölgesinin sınırlarını belirlemede indikatör olarak kullanılabilirler. Türlerin neslini tehlikeye sokacak ciddi baskı faktörleri tespit edilmemiştir.
Anahtar Kelimeler: Ankyropetalum, Bitki Coğrafyası, Ekoloji, Caryophyllaceae, Endemik

Yorumlar

  1. Yukarıdaki özet yazı Nobel Journal Dergisinin 2010 sayısında yayınlanmış makalemin özetidir.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder